Yazmacilik

~ Tokat'ta Yazmacılığın Tarihi :      11-13. yüzyıllarda yapılan Haçlı seferleri sonunda Batılı ülkeler, doğuda gördükleri çoğu şeyin yanı sıra, kumaş renklendirme yöntemlerini de öğrenmiş geliştirmişlerdi. Kumaş boyama teknikleri ilk kez Venedikli Ventura Rozetti tarafından 1541’de kitaplaştırılmış, 1689 yılında ise Almanya, Fransa ve İngiltere’den edinilen bilgilerle basmacılık yapılmaya başlanmıştır. Batı literatüründe; Almanca (Zeugdruck), İngilizce (Block Printing), Fransızca (L’Estampage) olarak adlandırılan kalıp baskı sistemi bizde “Yazmacılık”olarak adlandırılmasını yine kendi yapısından almaktadır. Kumaş üzerine elle veya tahta kalıplarla basılarak desenlendirilen kumaşa da “Yazma” denilmektedir.   Yazmacılık bizde bir halk sanatı olarak doğup gelişmiş, en güzel örneklerini XVII., XIX. Yüzyıllar arasında İstanbul yazmaları ile vermiştir. Önceleri Anadolu’da gelişen bu sanatın ürünleri, toplumun vazgeçilmez eşyaları arasında olup, özgün tasarım ve güzellikleri ile saray eşyaları arasına da girmiştir.   Yazmacılık sanatı eskiden yalnız Tokat iline “Has” olmuştur. Buranın gelirleri Valide sultana ait olduğundan, başka yerde yazma yapılması yasaklanarak gelirin akışı yönlendirilmek istenmiştir. 1817 yılında bazı ustalar vergiden kurtulmak isteği ile Zile ve Niksar’a gitmişler ve bir süre devam etmişlerse de 1821 yılında, bu gibi kaçak ustaların Tokat’a dönmeleri ve açtıkları iş yerlerinin kapatılması sağlanmıştır.   Ahşap kalıp ile kumaş basmacılığı mavicilik mesleği olarak İstanbul’da Samatya, Kumkapı, Kandilli, Üsküdar semtlerinde yapılmışlardır. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde; İstanbul yazmacıları hakkında” Esnafı nakkaşanı yağlıkcıyan” tabirini kullanmış ve “Bunlar yumayun bezler üzerine siyah kalemkar ederler, 20 dükkan, 20 nefer olarak çalışırlardı”demektedir.   Gerek Anadolu, gerekse İstanbul’da yazma, Türk halkının hayatı ile her yönden kaynaşmıştır. İşlevsel ve dekoratif olarak; yemeni (baş örtüsü), yastık örtüsü, yorgan yüzü, bohça, mendil, sedir örtüsü, kavuk örtüsü, destimal, tılsımlı gömlek, seccade v.b ürünlerin yapımında kullanılmıştır.   ~ Yapılışı :     Ahşap kalıp ile kumaş basmacılığı mavicilik mesleği olarak İstanbul’da Samatya, Kumkapı, Kandilli, Üsküdar semtlerinde yapılmışlardır. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde; İstanbul yazmacıları hakkında” Esnafı nakkaşanı yağlıkcıyan” tabirini kullanmış ve “Bunlar yumayun bezler üzerine siyah kalemkar ederler, 20 dükkan, 20 nefer olarak çalışırlardı”demektedir.   Gerek Anadolu, gerekse İstanbul’da yazma, Türk halkının hayatı ile her yönden kaynaşmıştır. İşlevsel ve dekoratif olarak; yemeni (baş örtüsü), yastık örtüsü, yorgan yüzü, bohça, mendil, sedir örtüsü, kavuk örtüsü, destimal, tılsımlı gömlek, seccade v.b ürünlerin yapımında kullanılmıştır.   Malzeme olarak keten, pamuklu, ipekli, en çok da tülbent üzerine kalıp, kalem işi, kalıp-kalem ve boyama teknikleri ile bezenen yazmaların desenlemelerinde; orak, kandil, sütun, turna, güvercin, keklik, geyik, horoz, karanfil, lale, sümbül, servi, güller yanında manzara ve geometrik unsurlar da görülmektedir.   Yazma kalıpları; içi boş ve içi dolu olarak adlandırılan iki farklı teknikle ahşap oymacılar tarafından hazırlanır, modeller armut, ıhlamur ve dut ağacına oyulurdu. Yazma adları ve kalıp adları çoğu zaman aynı olur, çünkü ne çeşit kalıpla yapılmış ise yazmaya o ad verilirdi. Kandilli göbeği, tırtıllı, Kandilli yıldızı v.b. Kalem işi denilen yöntemde ise gerilmiş kumaş üzerine desen ve motifler çizgisel olarak fırça ile çizilir, sonra zemin ve motif renklendirmesi yine fırça ile gerçekleştirilirdi.   Özellikle Boğaziçi’nin kıyı köyleri ve öncelikle Kandilli’de yapılan yazmalar boyalarının parlaklığı, malzemesinin dayanıklılığı ve desenlerinin güzelliği ile bu sanatın en seçkin yapıtlarını vererek, bunlardan çok miktarda da Balkan ülkelerine ihraç edildiği kaynaklarda belirtilmektedir.   ~ Kalıpları :

    En güzel örneklerini XVI ve XVII. yüzyılda veren Tokat yazmacılığı boyacılık, iplikçilik, bezcilik gibi yan kolları da geliştiren önemli bir sanat Anadolu için... Bitkisel ya da hayvansal boyalar kullanılarak yapılan boya, tezgâha serili kumaşa fon olur önce... İş desene gelmeden, kalıplardan söz etmeli elbet: Oyması, şekil vermesi nispeten kolay ıhlamur ağacından yapılma kalıplardan... Desenlerin basılmasında kullanılan kalıpların birinde desenin dış çizgileri, öbüründe içi çıkıntılıdır. Önce dışı sonra içi boyanır desenin... Desen de meyvesi bol şehrin elması, üzümü, kirası ve elbet çiçekleri... Bu kalıba dökülmüş çiçeklerle meyvelerin kumaşın üzerine yerleştirilmesi de ayrı bir sanat elbet; kompozisyonlar en az renk uyumu kadar önemli!..
Doğadan gelen desenler eğer kumaşta basıldıkları yüzeyi tümüyle kaplıyorlarsa “içi dolu” ya da “dokuz dallı” diye adlanıyor. Bu desende kırmızı veya kırmızı-mor yüzeyi tamamen dolduracak şekilde; sarı, yeşil, siyah renklerle dokuz desen yerleştirilerek basılıyor. Tokat Beşlisi, Tokat Üzümlüsü, Tokat Elmalısı (ki bu desende siyah zemine kırmızı veya kırmızı-mor elma motifi basılıyor beze), Tokat Kirazlısı, Yarım Elmalısı, Tokat İçi Boş (Kayseri kenar) ve Purket (plaka) ile bitmiyor desenlerin listesi: Kaşık Sapı, Kaynana Yumruğu, Asma Yaprağı gibi desenleri de var Tokat yazmasının...
    Kalıptan sonra baskı hataları varsa, desenler fırçayla rötuşlanarak düzeltiliyor. Hem çiçeğin sapı, beneği, tohumları için de fırça kullanılıyor. Sonra... Sonrası şaplama, kaynatma, yıkama gibi işlemler.... Ama Tokat’ın koyu kırmızısı, bordosu, patlıcan moru, sarısının cereklerin* üzerinde rüzgârda dalgalandığı han avlularındaki unutulmaz görüntülerden söz etmeyi unuttuk değil mi?.. Bu harikulade görüntü müydü Evliya Çelebi’ye övgü dolu cümleler kurduran bilmiyoruz ama o da Tokat’ın yazmalarını övmeden geçmiyor: “Beyaz pembe bezi, Diyar-ı Lahor’da yapılmaz. Güya altın gibi mücelladır. Kalemkâr basma yüzü, münakkaş perdeleri gayet memduh olur.” (Beyaz pembe bezi, Lahor diyarında yapılmaz. Sanki altın gibi parlaktır. Tülbent basma yüzü, nakışlı örtüleri gayet övülmeye değerdir.)
Yüzyıllar sonrasına, 40 yıl öncesine kadar beş büyük handa sürmüş Tokat yazmacılığı: Horozlu Hanı, Hacı Musaoğlu Hanı, Askerler Hanı, Beypazarı Hanı, Gazioğlu Hanı... Yazmaların zeminindeki al rengi sağlayan ve bitki köklerinden modern tekniklerle Almanya’da yapılan alizarin boyası da üretilmiyor artık... Teknolojinin gelişmesiyle serigrafi tekniği kulllanılmaya başlanmış. Bugün, avlusunda kuyu olan, üstte sıra odalarında eski zamanlardaki gibi üretim yapan hanlar yerine Tokat Sanayi Sitesi’nin yanındaki Yazmacılar Sitesi’nde üretim yapılıyor.
   Kimi yerde çit, yemeni, çevre, çember, deyirmi gibi adlarla bilinen yazma, bir zamanlar kullananın yaşına sosyal durumuna göre seçilirmiş; yaşlılar az çiçekli (içi boş), gençler açık renk ve çok çiçekli (içi dolu), dullar kara yazma (kumaşı kara, motifleri dolu) bağlarlarmış başlarına.. Yörükler elmalı yazmaları, Diyarbakır ve Elazığ yöresindekiler menekşe moru yazmaları beğenir, kullanırlarmış. C.E. Arseven, Sanat Ansiklopedisi’nde “Üstüne boya ve fırça ile renkli bezemeler yapılmış bez ki, bunlardan bohça, yemeni ve yorgan gibi şeyler yapılır” diye anlatıyor yazmayı... Şimdi artık sanat akademilerinin çalışmalarına konu oluyor yazma; bazen keten üzerine basılıp elbise, fular, etek, bluz da oluyor, çeyiz sandıklarına yerleştirilip başka kıtalara turistik ürün olarak da gönderiliyor.
   Özgün renk ve özellikleri kayboluyor ama geleneği... O hâlâ yaşıyor!

Android uygulamalar uçtu gitti!

Android 25 kez okundu 11/09/2012 Salı 8 yorum yapılmış

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nulla in dui lectus, quis cursus tellus. Nulla eget lorem eu tellus rhoncus euismod. Ut sed luctus nulla. Phasellus tempor euismod erat sit amet ornare. Sed imperdiet viverra volutpat. Pellentesque mi enim, eleifend et auctor congue, vestibulum eu massa. Nunc auctor lectus quis tortor gravida convallis. Duis condimentum lacinia tellus at pretium.
Maecenas euismod erat in urna malesuada mollis. Mauris eu libero lorem. Praesent magna lorem, facilisis non euismod quis, dictum vel dolor. Morbi iaculis tellus sed ligula molestie ultrices. Fusce fringilla rutrum nunc vitae rhoncus. Aliquam erat volutpat. Nullam sollicitudin sem vitae ligula ullamcorper mollis. Sed arcu ipsum, consequat a egestas eu, convallis et neque. Morbi a mi ut lectus tincidunt congue. Mauris tempor mauris egestas ligula volutpat feugiat lacinia enim ultrices.

Aenean vitae mauris nec tellus mattis tristique non ut orci. Vestibulum adipiscing dui eget nisi elementum id suscipit risus elementum. Etiam purus risus, laoreet sit amet iaculis sit amet, semper nec elit. Quisque in dolor sed dui feugiat lacinia non vel nulla. Nulla facilisi. Proin risus massa, pellentesque sed consequat sed, iaculis sit amet ante. Suspendisse potenti. Etiam eu massa ac justo vulputate euismod.
Sed diam lectus, fermentum et consequat et, hendrerit eget ipsum. Aenean vehicula, risus non placerat blandit, nibh urna dictum augue, eu suscipit velit magna vel mi. Nam convallis erat euismod elit venenatis vitae pharetra ipsum dictum. In semper condimentum sapien, auctor lobortis leo adipiscing nec. Curabitur nec imperdiet mi. Proin consequat, enim a rhoncus adipiscing, augue ipsum consectetur eros, vel scelerisque risus sapien sit amet mi. Sed nec dapibus erat.

Praesent ornare feugiat ligula eget tempor. Sed id magna quam. Aliquam fermentum nunc eget est viverra eu commodo nunc faucibus. Maecenas vitae nulla sapien, tincidunt vulputate velit. Praesent mollis condimentum orci, vel tempor nisl aliquet eget. Pellentesque quis lectus sit amet tortor faucibus commodo ut quis odio. Aliquam suscipit pharetra eleifend.

Nereye gidecek peki?:
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nulla in dui lectus, quis cursus tellus. Nulla eget lorem eu tellus rhoncus euismod. Ut sed luctus nulla. Phasellus tempor euismod erat sit amet ornare. Sed imperdiet viverra volutpat. Pellentesque mi enim, eleifend et auctor congue, vestibulum eu massa. Nunc auctor lectus quis tortor gravida convallis. Duis condimentum lacinia tellus at pretium.
Maecenas euismod erat in urna malesuada mollis. Mauris eu libero lorem. Praesent magna lorem, facilisis non euismod quis, dictum vel dolor. Morbi iaculis tellus sed ligula molestie ultrices. Fusce fringilla rutrum nunc vitae rhoncus. Aliquam erat volutpat. Nullam sollicitudin sem vitae ligula ullamcorper mollis. Sed arcu ipsum, consequat a egestas eu, convallis et neque. Morbi a mi ut lectus tincidunt congue. Mauris tempor mauris egestas ligula volutpat feugiat lacinia enim ultrices.

Aenean vitae mauris nec tellus mattis tristique non ut orci. Vestibulum adipiscing dui eget nisi elementum id suscipit risus elementum.

Etiam purus risus, laoreet sit amet iaculis sit amet, semper nec elit. Quisque in dolor sed dui feugiat lacinia non vel nulla. Nulla facilisi. Proin risus massa, pellentesque sed consequat sed, iaculis sit amet ante. Suspendisse potenti. Etiam eu massa ac justo vulputate euismod.
Sed diam lectus, fermentum et consequat et, hendrerit eget ipsum. Aenean vehicula, risus non placerat blandit, nibh urna dictum augue, eu suscipit velit magna vel mi. Nam convallis erat euismod elit venenatis vitae pharetra ipsum dictum. In semper condimentum sapien, auctor lobortis leo adipiscing nec. Curabitur nec imperdiet mi. Proin consequat, enim a rhoncus adipiscing, augue ipsum consectetur eros, vel scelerisque risus sapien sit amet mi. Sed nec dapibus erat.

Praesent ornare feugiat ligula eget tempor. Sed id magna quam. Aliquam fermentum nunc eget est viverra eu commodo nunc faucibus. Maecenas vitae nulla sapien, tincidunt vulputate velit. Praesent mollis condimentum orci, vel tempor nisl aliquet eget. Pellentesque quis lectus sit amet tortor faucibus commodo ut quis odio. Aliquam suscipit pharetra eleifend.

Yazar: Tugay Tekeci
Maecenas euismod erat in urna malesuada mollis. Mauris eu libero lorem. Praesent magna lorem, facilisis non euismod quis, dictum vel dolor. Morbi iaculis tellus sed ligula molestie ultrices. Fusce fringilla rutrum nunc vitae rhoncus. Aliquam erat volutpat. Nullam sollicitudin sem vitae ligula ullamcorper mollis. Sed arcu ipsum, consequat a egestas eu, convallis et neque. Morbi a mi ut lectus tincidunt congue. Mauris tempor mauris egestas ligula volutpat feugiat lacinia enim ultrices.

Bu yazıya toplam 1 yorum yazılmış, sende yorum yazmayı unutma!

Mehmet demişki;12/09/2012
Praesent ornare feugiat ligula eget tempor. Sed id magna quam. Aliquam fermentum nunc eget est viverra eu commodo nunc faucibus. Maecenas vitae nulla sapien, lectus.